Tazminat Hukuku
4857 sayılı iş kanunu, 4721 ayılı Türk Medeni Kanunu, 6098 sayılı borçlar kanunu ve 5684 sayılı sigortacılık kanunu, tazminat hukukunun dayanağı olan kanunlardır.
Tazminat hukuku, kişilerin maddi ve manevi olarak gördükleri zararlı gidermeyi amaçlar. Kişilerin haksız eylemler sonucunda gördükleri zararları gideren hukuk dalıdır.
Tazminat Hukuku Neleri Kapsar?
Maddi ve manevi olmak üzere iki kapsamda değerlendirilir. Maddi tazminat aşağıdaki nedenlerden dolayı açılır:
- Ölüm,
- Ağır yaralanma,
- Destekten yoksun kalma,
- İş görememe.
Manevi tazminat ise haksız fiiller sonucunda kişi ya da kişilerin manevi acılarının giderilmesi amacıyla mağdur olan kişiye verilir.
Tazminat Davaları Nelerdir?
Tazminat davası, maddi ve manevi olmak üzere iki kapsamda ele alınır. Ayrıca aşağıdaki alt kollara ayrılmıştır:
- Haksız gözaltı durumlarında açılan davalar,
- Kıdem tazminatı davaları,
- Boşanma davalardan kaynaklanan tazminat davaları,
- Meslek hastalıklarından kaynaklanan davalar,
- İş kazaları sonucu ölüm ya da ağır yaralanma durumlarında açılan tazminat davaları,
- Trafik kazaları sonucunda ölüm ya da ağır yaralanma sonucu açılan tazminat davaları,
- İş güvencesinden kaynaklanan tazminat davaları,
- Kişilik haklarının korunması kapsamında açılan tazminat davaları,
- Malpraktis (doktor hatasından kaynaklanan durumlar) dolayısıyla açılan tazminat davaları.
Manevi Tazminat Neden Açılır?
Borçlar kanunu 56 ve 58. Maddelerine göre, manevi tazminat hakkı kazanabilmek için, aşağıdaki koşulların gerçekleşmiş olması gerekir:
- Kişi ya da kişilerin bedensel bütünlüğü zarar görmüş olmalıdır.
- Kişi ya da kişiler bedensel olarak ağır zararlara uğramış olmalıdır.
- Haksız fiiller sonucunda kişi iş göremez hale gelmelidir.
Tazminat Davaları Hangi Durumlarda Açılabilir?
Kişi çalıştığı işyerinde iş yaparken kaza geçirirse, tazminat davası açmaya hak kazanabilir. Eğer kişi doğrudan iş verene bağlı değilse ve dolaylı olarak işverene bağlı olarak çalışıyorsa ve bu işten dolayı da kaza geçirirse, tazminat davası açabilir.
Boşanma davalarında kusurlu olan tarafa karşı tazminat davası açılabilir. Nişanın haksız yere bozulması durumlarında da manevi tazminat davası açılabilir.
Doktorların gerçekleştirdiği operasyonlar sonucunda, doktor hatasından dolayı kişi fiziksel olarak zarara uğramışsa, zararının giderilmesi adına tazminat davası açma hakkında sahiptir.
Sözleşme ihlalleri kapsamında oluşan maddi ve manevi zararlardan dolayı kişi ya da kişiler tazminat davası açabilirler. Sözleşmeye uymayan taraf adına dava açılır.
Destekten yoksun kalma tazminatı, ölen kişinin yaşarken maddi ve manevi destek verdiği yakınları tarafından açılır. Yani vefat eden kişinin destekte bulunduğu kişi ya da kişiler tarafından açılır.
Yukarıda saydığımız durumlardan dolayı açılan davalarda maddi tazminat kalemleri, mahkeme tarafından hesaplanır.
Ayrıca tazminat hukuku gereği, aşağıdaki durumların oluşmasından kaynaklanan durumlarda da tazminat davaları açılabilir:
- İşverenin kusurundan kaynaklanan kazalar,
- Trafik kazalarından kaynaklanan durumlar,
- Karayolları kurumunun hatasından kaynaklanan durumlar,
- Hakaret suçundan kaynaklı durumlar.
Tazminat Davaları Hangi Mahkemelerde Görülür?
HMK madde 16’ya göre haksız fiile dayalı tazminat davaları aşağıdaki mahkemelerde görülürler:
- Olayın gerçekleştiği bölge mahkemeleri,
- Haksız fiilin meydana geldiği yer. Mesela haksız fiil İstanbul’da meydana gelmişse, bu yerde dava açılır. Ya da haksız fiil İstanbul ilinde gerçekleşmiş ancak zarar İzmir ilinde oluşmuştur. Bu durumda İzmir ilinde de dava açılabilir.
- Zarara uğrayan kişinin başka bir ilde yaşaması durumunda, zarara uğraya kişinin bulunduğu ildeki mahkemelere dava açılabilir.
Eğer dava konusu olay, ticari işlemlerden kaynaklanıyorsa, Asliye ticaret mahkemelerinde dava açılabilir.
Tazminat Davaları Ne Kadar Sürer?
Asliye hukuk mahkemelerinde görülen davaların tamamlanma süresi ortalama olarak 425 gündür. Asliye ticaret mahkemelerinde ise ortalama süre 547 gündür. İş mahkemelerinde ise ortalama dava süreleri 6 ay kadardır. Ancak iş yükü ve bazı nedenlerden dolayı bu süreler uzayabilir.
Tazminat hukukunun dayanaklarından olan, Türk Medeni Kanunu hakkında detaylı bilgi için, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf adresini ziyaret edebilirsiniz.